Transcript
Dag Bert, welkom in de studio.
Hallo, goedemorgen.
We gaan het vandaag hebben over ventilatie. Ventilatie van event-locaties. Een topic dat toch quite hot is in Corona-tijden. Om te starten: waarom is die ventilatie zo belangrijk?
Ja, eigenlijk is het besef van het belang van ventilatie toegenomen doorheen de pandemie.
Je hebt, over het algemeen, drie transmissieroutes, dus drie manieren om het virus over te dragen.
Dat is, één, via de lucht, maar op korte afstand. Door druppels die je, bijvoorbeeld, uitstoot bij hoesten of niezen. Maar ook kleine druppeltjes die je rechtstreeks in iemands gezicht of aangezicht blaast. Dat is één.
Twee: via oppervlakken. Je raakt een oppervlak aan met, eventueel, besmette handen en zo kan je het ook overdragen.
En de derde is, eigenlijk, via de zogenaamde aerosolen. Het woord dat we nu allemaal hebben leren kennen. Dat zijn eigenlijk heel kleine druppeltjes die we voortdurend uitademen. En die zo klein zijn dat er heel weinig zwaartekracht op werkt. En dat ze eigenlijk heel lang in de lucht kunnen blijven zweven. En zo kun je dus eigenlijk iemand besmetten, die op tien, twintig, dertig meter afstand van jou staat.
En in het begin dachten heel veel virologen, epidemiologen, dat die aerosolen geen rol speelden. Zelfs de Wereldgezondheidsorganisatie heeft dat zestien maanden ontkend. Maar er kwam steeds meer en meer bewijs van massabesmettingen dat aangaf dat de enige verklaring daarvoor die aerosolenroute kon zijn. Als jij een jodelconcert hebt van zeshonderd personen en er zijn plots, achteraf, driehonderd mensen besmet, dat is echt niet omdat die elkaar allemaal innig hebben zitten omhelzen en kussen. Of omdat ze allemaal van hetzelfde glas hebben gedronken. Dat komt omdat er waarschijnlijk onvoldoende geventileerd was. Dat mensen voortdurend aerosolen hebben zitten uitstoten, intensief, tijdens dat jodelen. Dat die concentratie steeds is gaan toenemen. Tot je op een bepaald moment een soort van flash-over bereikt en dan heel veel mensen efficiënt kunt besmetten met dat virus.
Ik zie in de media verschijnen dat restaurants en zo verder massaal CO2-meters gaan zetten. Dat is dan gelinkt aan het meten van hoe die dichtheid in die ruimte van die aerosolen is?
Ja, dat is een proxy eigenlijk inderdaad. Een indicator. Dat is geen ideale indicator. Want twee personen die evenveel CO2 uitstoten tijdens een bepaalde activiteit, daarbij kan het nog altijd zijn dat één persoon tien tot twintig keer meer aerosolen uitstoot dan de andere. Maar het is eigenlijk een beetje bij gebrek aan beter.
Je kunt die druppeltjes ook gaan meten. Maar dat is veel moeilijker en het probleem is dat de meeste meetapparaten, die druppeltjes speeksel en slijmdruppeltjes in de lucht willen meten, die kunnen geen onderscheid maken tussen die druppeltjes en vaste deeltjes. Het typische fijn stof dat door het verkeer wordt uitgestoten en zo verder. Dus als je te maken hebt met een horecazaak waar bij luchtventilatie lucht van buiten naar binnen wordt gebracht, dan breng je eigenlijk ook fijn stof naar binnen. Dan kan het zijn dat je aerosolmeter zegt: oké, er zijn hier heel veel aerosolen in de lucht. Want fijn stof zijn eigenlijk ook aerosolen. Terwijl, misschien, dat niet allemaal speeksel- en slijmdruppeltjes zijn.
En dus, die CO2 is echt bij gebrek aan beter. Het is een goede indicatie voor de ventilatie, in elk geval. En die 900 ppm die is opgelegd door de federale regering, op initiatief van coronacommisaris Pedro Facon, dat is wel een heel strenge eis maar ik denk dat die wel te rechtvaardigen is in deze situatie.
Ja, nu om die norm te kunnen halen, dat ventileren, hoe doe je dat? Is dat een raam openzetten? Of is er toch iets meer dan dat nodig?
Ja, in de zomer kan dat, hé. In de zomer kan je inderdaad ramen en deuren ten opzichte van elkaar openzetten. En dan ontstaat er, over het algemeen, wel voldoende ventilatie. Tenzij dat allemaal gaat om ramen of deuren in dezelfde gevel.
Dus je moet eigenlijk, wat we noemen in het vakgebied, cross-ventilatie realiseren. Dat wil zeggen dat je, bijvoorbeeld, ramen moet kunnen openzetten in twee tegenover elkaar gelegen wanden. En dan krijg je een goede doorstroming van die ruimte.
Maar als je bijvoorbeeld een ruimte hebt zoals mijn kantoor hier. Ik denk dat het twintig vierkante meter is. Ik kan hier maar één raam op kip zetten. Als ik hier drie uur zit, ik alleen, dan zit ik al boven de 1000 ppm. Dus zo snel kan het gaan.
Dat geeft ook aan: enkel ramen in één gevel even op kipstand zetten of een klein beetje openzetten, dat is geen ventilatie. Dat is eigenlijk...
Ja, men noemt dat luchten, verluchten. En verluchten is eigenlijk een fundamenteel verschillend concept dan ventilatie. Verluchten is meestal even. En dan hopelijk even heel efficiënt. Dus even alles openzetten. Laten doortochten.
Maar ventilatie is eigenlijk het inbouwen van een systeem, dat ervoor zorgt dat je bijna altijd voldoende verse lucht kunt toevoeren. En vaak is dat een mechanisch ventilatiesysteem, met ventilatoren, met kanalen en dergelijke. Dat ervoor zorgt dat die CO2 concentratie en dus hopelijk ook die aerosolen concentratie voldoende laag blijven.
Nu, als we naar die evenementensector gaan kijken. Heel wat congreslocaties en dat type locaties, die hebben wel dergelijke systemen. De vraag is dan: voldoen die aan die norm, ja dan nee? Dat kan, denk ik dan, gemeten worden. Je hebt ook heel veel kleinere locaties. Die vaak geen ventilatiesysteem hebben. Zijn die dan allemaal verplicht om te gaan investeren?
Ja en neen. In de zin dat...
Er is een betere oplossing dan enkel heel intensief te gaan ventileren. Omdat, als je nu kijkt naar de huidige ventilatienormen, die zijn eigenlijk heel erg mild. Om niet het woord laks te gebruiken. Dat wil zeggen: je moet maar heel weinig ventilatie voorzien. In allerlei ruimtes. Ook in vergaderzalen en dergelijke. En dat komt eigenlijk omdat ventilatie altijd een beetje een luxeproduct is geweest. Het is eigenlijk, in onze contreien, nooit een kwestie van leven of dood geweest. Nu is het dat wel, bij wijze van spreken.
Dus nu zullen die eisen veel hoger moeten zijn dan. Volgens onze inschattingen zal je een factor zes tot een factor twaalf meer moeten gaan ventileren. Dat betekent ten eerste, als je dat wilt doen met verse buitenlucht, zeer zware investeringen inderdaad in event locaties die bijvoorbeeld, ik zeg maar wat, in oude gebouwen ondergebracht zijn. Soms gaat het over gebouwen die beschermd zijn. Daar mag je zelfs nog niet zomaar een installatie gaan plaatsen. Dus er zijn eigenlijk heel wat problemen. En ook: heel veel event locaties hebben waarschijnlijk een ventilatie die, wat aerosolen betreft, nog ontoereikend is.
Een ander probleem is dat je met zo'n ventilatiesysteem heel veel lucht van buiten naar binnen gaat brengen. Met heel hoge frequentie. Dat is...
In de winter en de lente en de herfst, bij ons, is dat koude lucht. Die ga je moeten opwarmen. Dus eigenlijk ben je, voor een groot stuk, buitenlucht aan het opwarmen. En dat kost veel energie. Klimaatverandering bestaat ook nog. Dus dat zijn we dan ook weer in de hand aan het werken.
Inderdaad, daar moeten we ook rekening mee houden.
En daarom heb ik eigenlijk, van het begin van de pandemie al, vorig jaar, gepleit om ventilatie te combineren met luchtreiniging.
Dus luchtreiniging is een techniek waarbij je niet de buitenlucht naar binnen brengt maar waarbij je de binnenlucht inzuigt in een apparaat, de druppeltjes eruit haalt en dan die lucht gereinigd terug in de ruimte blaast. En dat is veel goedkoper. Het is veel sneller te installeren. Kan ook in beschermde gebouwen. Het kunstpatrimonium en dergelijke. Bij wijze van spreken: als je dat vandaag bestelt, wordt dat morgen geleverd. Stekker in het stopcontact en je bent vertrokken. En dat is een bewezen technologie. We gebruiken dat al decennia in vliegtuigen en operatiekamers. In ziekenhuizen. In clean rooms waar microchips worden gemaakt. Maar mijn pleidooi is matig succesvol geweest.
Maar goed, als je ziet dat sommige overheden zelfs ventilatie nog stiefmoederlijk behandelen, dan had ik misschien niet meer moeten verwachten.
Nu, als je zegt: zo'n filtertoestel, werkt dan dat met filters of is dat met...
Je hebt tegenwoordig ook toestellen met uv-licht en zo verder.
Ja, je hebt heel veel verschillende types. En ik heb...
Waar ik wel blij mee ben, is dat op een bepaald moment, onder impuls van mijn veelvuldige communicatie over het onderwerp, er wel actie is ondernomen. Ik heb gesprekken gehad met een paar politici die mij hebben gebeld. Met de coronacommisaris. En er is een ministerieel besluit uitgevaardigd, van het ministerie van volksgezondheid, dat aangeeft welke systemen in België gebruikt kunnen, mogen, worden voor Corona-bestrijding.
En dat gaat dan, inderdaad, over filtersystemen. Enerzijds. Waarbij je inderdaad filters met heel fijne maaswijdte plaatst in dat apparaat. Die halen de druppeltjes eigenlijk...
Dat haalt de druppeltjes eruit. Dat is net ook hetzelfde wat in vliegtuigen gebeurt. Eva filters zijn dat vaak.
Maar ook andere systemen. En de eisen van die systemen zijn in dat ministerieel besluit geregeld. En dat is wel goed en dat is ook belangrijk.
Omdat: er bestaat, zoals bij heel veel producten, ook heel wat rommel op de markt. Er bestaan zelfs producten die schadelijk zijn. En dat geeft dan natuurlijk ook weer reden tot zorg en scepsis bij een aantal personen. Maar ja, je moet eigenlijk voldoen aan die eisen van dat ministerieel besluit.
Kijk naar gerenommeerde producenten. En dan kan je eigenlijk aan zeer lage prijzen, want sommige van die apparaten kosten maar vierhonderd euro, een kleine horecazaak al uitrusten, kleine vergaderzalen.
En we hebben, samen met een Nederlandse journalist, een begroting gemaakt van wat we zouden moeten doen voor een typische vergaderzaal. Voor een dertigtal personen. Wat de investering is voor een nieuw ventilatiesysteem daar. En dat zat rond de twintigduizend euro. Wel, met luchtreiniging kan je dat doen voor duizendvijfhonderd euro. Dus dat is een gigantisch verschil. Het gaat ook veel sneller. Je komt niet in een eindeloze rij van wachtenden te staan. Maar het is wel zo dat...
Die luchtreinigers halen geen CO2 uit de lucht. Dus je moet altijd een klein beetje ventileren maar niet alles met ventilatie doen. Want dat wordt, wat stookkosten betreft, onbetaalbaar.
Ja, absoluut.
Waar in de kranten ook heel wat over te doen is geweest, is airconditionings. Ik heb statements gelezen dat die de situatie zelfs kunnen verergeren. Klopt dat?
Daar heb ik een tweeledig antwoord op. Ten eerste: wat je moet vermijden maar dat geldt ook bij ventilatiesystemen op zich, is recirculatie. Dat wil zeggen dat je eigenlijk de lucht uit een ruimte afvoert, die eventueel rijk is aan aerosolen en CO2, gaat mengen met verse buitenlucht en dat terug naar binnen gaat blazen. En dat is wat men typisch doet, of deed vóór de Coronacrisis. Om ervoor te zorgen dat je niet alleen met verse buitenlucht werkt, die je volledig moet gaan opwarmen.
Nu, in dit geval ga je natuurlijk druppels mee naar binnen brengen. Dus zou je eigenlijk een luchtreinigingssysteem, een filtersysteem, ertussen moeten schakelen.
Het tweede is de opmerking dat...
Kijk, als je een airconditioner hebt, die mengt de lucht in de ruimte. En die kan de aerosolen van de ene kant naar de andere blazen. En eigenlijk vind ik dat, als ik het mag zeggen, een beetje een idioot argument. Omdat je altijd scenario’s kan bedenken van goede oplossingen, die op één of andere manier, met zeer lage waarschijnlijkheid, toch een negatief resultaat zouden geven.
Wat bedoel ik daarmee? Stel: twee personen staan naast elkaar. De airconditioner blaast in deze richting. Ik adem aerosolen uit. De airconditioner blaast in de richting van de andere persoon. Zou je kunnen zeggen van: oké, dat is een negatief effect.
Maar anderzijds zorgen airconditioners ook voor menging in de lucht. En dat je geen lokale hotspots hebt. Dus als je in die hotspot staat, is het veel beter om een airconditioner te laten draaien. Om menging te genereren. Want dan verdwijnen die hotspots. Dan krijg je een meer gelijkmatige verdeling. Dus eigenlijk: is dat een argument? Ja, zoals ik zei: je kunt altijd wel, voor elke oplossing of voor elk systeem of voor elke situatie, een paar uitzonderlijke gevallen bedenken. Waarbij het misschien wat negatiever zal uitvallen. Ik zal in elk geval mijn airconditioner er niet voor afschakelen.
Nee, inderdaad. Maar ja, zoals je net aangaf, de oplossing ligt voor de hand. Filters plaatsen. En die investering lijkt best mee te vallen. Bert, hartelijk dank voor al je tips in deze uitzending.
Graag gedaan.
En u, beste kijker, bedankt voor het kijken en alweer tot volgende week.
